ΠΡΑΤΩΝΤΑΣ ΤΗΝ ΤΕΧΝΗ ΤΗΣ ΜΙΣΗΣ ΑΛΗΘΕΙΑ (ΜΕ Π.Χ)

  

 

 

Μερική αλήθεια, πλήρης χειραγώγηση

Η προπαγάνδα παρουσιάζει συχνά μόνο τα θετικά στοιχεία ενός θέματος ή μόνο τα αρνητικά της «αντίθετης πλευράς», με στόχο να επηρεάσει την κοινή γνώμη και τη συμπεριφορά, δίχως οι άνθρωποι να αντιλαμβάνονται ότι χειραγωγούνται.

Ο πατέρας της ψυχανάλυσης, Σίγκμουντ Φρόιντ, στο βιβλίο του «Η ψυχολογία των μαζών και η ανάλυση του Εγώ», αναλύει τα βασικά χαρακτηριστικά της ψυχολογίας των κοινωνιών. Ισχυρίζεται πως οι μάζες είναι εύπλαστες και χειραγωγήσιμες, καθώς κάποιος μπορεί να αγγίξει τις επιθυμίες και τους φόβους τους, χρησιμοποιώντας τα προς όφελός του. Ο Edward Bernays, Αμερικανός σύμβουλος επιχειρήσεων και ανιψιός του Φρόιντ, υποστήριζε ομοίως ότι ο αποτελεσματικότερος τρόπος για να μεταπείσεις κάποιον είναι να απευθυνθείς στα ασυνείδητα ένστικτά του.

Παράλληλα, ο συγγραφέας Aldous Huxley, περιγράφοντας μια δυστοπική πραγματικότητα πλήρους έλλειψης ατομικών ελευθεριών, αναφέρει χαρακτηριστικά ότι στόχος της προπαγάνδας είναι να κάνει μια ομάδα ανθρώπων να ξεχάσει ότι τα μέλη μιας άλλης ομάδας είναι επίσης άνθρωποι.

Μέσα Διάδοσης

• ΜΜΕ: Ειδήσεις, ενημερωτικές εκπομπές, διαφημίσεις.
• Ψηφιακά μέσα: Μέσα κοινωνικής δικτύωσης (Social media), διαδικτυακές πλατφόρμες.
• Παραδοσιακά μέσα: Αφίσες, φυλλάδια, ραδιόφωνο, τηλεόραση, κινηματογράφος.

• 
  

Το παράδειγμα της «Επιλεκτικής Αλήθειας»

Οι «επιλεκτικές αλήθειες» αναφέρονται στην παρουσίαση της πραγματικότητας με τρόπο που εστιάζει αποκλειστικά σε συγκεκριμένα, συχνά ευνοϊκά ή συμφέροντα στοιχεία, αποσιωπώντας σκόπιμα άλλα.

Παράδειγμα: Η περίπτωση του Ιωάννη Μεταξά. Η σοβιετική προπαγάνδα, για να αποφύγει την ουσία και να τον απανθρωποποιήσει –κατά την προσφιλή της τακτική– τον χαρακτήριζε αποκλειστικά ως «αρχιφασίστα». Πρόκειται για μια «μισή αλήθεια», καθώς παραλείπονται άλλες πτυχές της πολιτικής του, όπως το γεγονός ότι ο ίδιος επέβαλε το οκτάωρο στην εργασία, ένα μέτρο με έντονο συνδικαλιστικό χαρακτήρα.

Τελικά, ο Μεταξάς, παρά τις αυταρχικές πολιτικές του επιλογές, αναδείχθηκε σε σύμβολο πατριωτισμού. Η ελληνική νίκη στα βουνά της Πίνδου –με χιλιάδες Ιταλούς νεκρούς και αιχμαλώτους– αποτέλεσε ιστορικά τη μεγαλύτερη ήττα του φασισμού μέχρι εκείνη τη στιγμή.Ο Μεταξάς δέχτηκε τον Ιταλό πρέσβη με ψυχραιμία και αξιοπρέπεια. Διάβασε το τελεσίγραφο, το οποίο απαιτούσε απάντηση εντός τριών ωρών, και αποκρίθηκε στα γαλλικά –τη διπλωματική γλώσσα της εποχής– με μια φράση που έμεινε στην ιστορία: "Alors, c'est la guerre" («Λοιπόν, αυτό σημαίνει πόλεμο»).

Στη λαϊκή συνείδηση και την ιστορική αφήγηση, η διπλωματική αυτή φράση μεταφράστηκε αμέσως στο ηχηρό και απόλυτο «ΟΧΙ». Εδώ έγκειται μια λεπτή ισορροπία της ιστορικής καταγραφής: ενώ το «ΟΧΙ» αποδίδει την ουσία της άρνησης, η πραγματική φράση ήταν η διαπίστωση της έναρξης των εχθροπραξιών.

Το Παράδειγμα του Σκοπιανού Ζητήματος

Μια άλλη συνηθισμένη «μισή αλήθεια» είναι η αντίληψη ότι το Σκοπιανό ζήτημα είναι αποκλειστικό γέννημα της δεκαετίας του '90. Στην πραγματικότητα, οι ρίζες του είναι πολύ βαθύτερες.

Η δημιουργία της «Βαρντάσκα Μακεδονίας» (Vardar Macedonia) υπό τον Τίτο –δηλαδή της Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας (ΣΔΜ) εντός της Γιουγκοσλαβίας μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο– ήταν μια στρατηγική πολιτική απόφαση. Ο Γιουγκοσλάβος ηγέτης στόχευε στη συγκρότηση μιας ξεχωριστής εθνικής οντότητας στα εδάφη της πρώην «Μπανόβινα του Βαρδάρη». Η κίνηση αυτή εδραίωσε τη θέση της περιοχής εντός της Σοσιαλιστικής Ομοσπονδίας, καλλιεργώντας μια νέα εθνική συνείδηση που θα εξυπηρετούσε τα γεωπολιτικά συμφέροντα της εποχής.

Η Τέχνη της Μισής Αλήθειας ως Εργαλείο Παραπλάνησης

Η «τέχνη της μισής αλήθειας» αποτελεί μια εκλεπτυσμένη μορφή παραπλάνησης. Ο πομπός παρουσιάζει στοιχεία που είναι τεχνικά ακριβή, αλλά αποσιωπά σκόπιμα το πλαίσιο ή κρίσιμες λεπτομέρειες.

Τα χαρακτηριστικά αυτής της μεθόδου περιλαμβάνουν:

• Χειραγώγηση του Συμπεράσματος: Ο στόχος δεν είναι η ενημέρωση, αλλά η καθοδήγηση του δέκτη σε ένα λανθασμένο ή ελλιπές συμπέρασμα.
• Γλωσσική Αμφισημία: Χρήση λέξεων με διπλή σημασία, ώστε ο ομιλητής να μπορεί αργότερα να ισχυριστεί ότι δεν είπε ψέματα (υπεκφυγή).
• Επίφαση Αξιοπιστίας: Η μισή αλήθεια καταρρίπτεται δύσκολα. Εφόσον η βάση της είναι αληθινή, ο «ψεύτης» διατηρεί ένα προκάλυμμα ειλικρίνειας και μπορεί να αμυνθεί λέγοντας: «Μα, δεν είπα ψέματα, αυτά είναι τα γεγονότα».
• ΓΡΑΦΕΙ ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΤΣΟΥΚΑΛΑΣ 

Η ΤΕΧΝΗ ΤΗΣ ΜΑΖΙΚΟΠΟΙΗΣΗΣ

 

Η Φύση της Μαζικοποίησης και η Συλλογική Ψυχολογία

 

Η μαζικοποίηση ορίζεται ως η διαδικασία και το φαινόμενο κατά το οποίο καταργείται η ατομική βούληση. Μέσω έντεχνων μηχανισμών υποβολής διαβρωτικών μηνυμάτων, τα άτομα παθητικοποιούνται και υιοθετούν αγελαία νοοτροπία. Αυτή η διαδικασία μετατρέπει τα άτομα σε πνευματικά μονομερείς φιγούρες και θύματα κομφορμισμού, κατακρεουργώντας την ανεξαρτησία της σκέψης και την ελευθερία της βούλησης.

 

Στην ανθρώπινη ιστορία έχουν καταγραφεί πολλά παραδείγματα που αποδεικνύουν ότι ομάδες ανθρώπων με κοινές αντιλήψεις και στόχους μπορούν να επιφέρουν δραματικές κοινωνικές αλλαγές, μεταβάλλοντας την πορεία της ιστορίας. Παρά το γεγονός ότι το πλήθος αποτελείται από ετερογενή στοιχεία και μονάδες με ξεχωριστές προσωπικότητες, η συλλογική επιρροή είναι τόσο ισχυρή που οδηγεί στην ολοκληρωτική μετάλλαξη του ατόμου και στην υιοθέτηση κοινών αντιλήψεων, απόψεων, αλλά και αντιδράσεων.

 

Η συνειδητή ζωή του πνεύματος αντιπροσωπεύει ένα πολύ μικρό μόνο μέρος δίπλα στην ασυνείδητη ζωή του. Ακόμη και ο οξυδερκέστερος αναλυτής ή ο πιο διεισδυτικός παρατηρητής αδυνατεί να ανακαλύψει παρά έναν ελάχιστο αριθμό των ασυνείδητων κινήτρων που την κατευθύνουν. Οι συνειδητές μας πράξεις απορρέουν από ένα βαθύτερο, ασυνείδητο υπόστρωμα, το οποίο διαμορφώνεται κυρίως από κληρονομικές επιδράσεις.

 

Μέσα στη συλλογική ψυχή, τα πνευματικά χαρίσματα των ανθρώπων —και συνεπώς η ατομικότητά τους— παραμερίζονται. Το ετερογενές πνίγεται μέσα στο ομογενές και οι ασυνείδητες ιδιότητες κυριαρχούν. Το άτομο ως μέλος της μάζας αποκτά, εκ του δεδομένου του πλήθους, ένα αίσθημα ισχύος ακαταμάχητο. Αυτό του επιτρέπει να ενδίδει σε ένστικτα τα οποία, ως μεμονωμένο άτομο, θα είχε κατ' ανάγκη χαλιναγωγήσει. Πρόθυμα ενδίδει σε αυτά, καθώς η μάζα είναι ανώνυμη και, κατά συνέπεια, ανεύθυνη. Το αίσθημα της υπευθυνότητας, που πάντα συγκρατεί τα άτομα, εξαφανίζεται τελείως.

Αυτή είναι η κατάσταση του ανθρώπου που αποτελεί μέρος μιας μάζας. Δεν έχει πια συνείδηση των πράξεών του. Σε αυτόν, όπως και στον υπνωτισμένο, ενώ ορισμένες ικανότητες είναι αδρανείς ή κατεστραμμένες, άλλες μπορούν να οδηγηθούν σε έναν μέγιστο βαθμό έντασης.

 

ΓΡΑΦΕΙ ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΤΣΟΥΚΑΛΑΣ 

ΑΝΤΙΧΕΙΡΑΓΩΓΗΣΗ

 

Η «χειραγώγηση» είναι η πράξη του ελέγχου ή της επιρροής κάποιου άλλου μέσω παραπλανητικών, ύπουλων ή υβριστικών τακτικών για την εξυπηρέτηση των δικών του συμφερόντων, συχνά σε βάρος του άλλου.

Είναι μια μη υγιής ψυχολογική στρατηγική που χρησιμοποιείται όταν κάποιος δεν μπορεί να ζητήσει αυτό που θέλει άμεσα, δημιουργώντας μια ανισορροπία εξουσίας.

• Η χειραγώγηση των καταναλωτών μέσω της διαφήμισης είναι σύνηθες φαινόμενο.
• Μια τεχνική (π.χ., "πόδι στην πόρτα") υποθέτει ότι ένα άτομο που συμφωνεί σε μια μικρή χάρη είναι πιο πιθανό να συμφωνήσει σε μια μεγαλύτερη. Ο Beaman (1983) υποστήριξε ότι η αποδοχή ενός μεγάλου αιτήματος από ένα άτομο συχνά ξεκινά με τη συμφωνία σε ένα μικρότερο.
• Το Gaslighting περιλαμβάνει τη διαστρέβλωση της πραγματικότητας του άλλου για να αποκτήσει τον έλεγχο, μια από τις πιο ύπουλες τεχνικές χειραγώγησης.

Τα άτομα με τραυματικές εμπειρίες είναι ιδιαίτερα ευάλωτα στη χειραγώγηση, καθώς το χρόνιο στρες και οι τραυματικές μνήμες διαμορφώνουν τη λειτουργία βασικών εγκεφαλικών περιοχών. Το σύστημα ανταμοιβής του εγκεφάλου, το οποίο βασίζεται στη ντοπαμίνη, ρυθμίζει την επιθυμία, την ευχαρίστηση και τη μάθηση (Berridge et al, 1998). Οι χειραγωγοί εκμεταλλεύονται αυτό το σύστημα μέσω τεχνικών που προσομοιάζουν τη λειτουργία των τυχερών παιχνιδιών και των εθιστικών ουσιών.

Η χειραγώγηση δεν είναι απλώς ένα ψυχολογικό φαινόμενο, αλλά μια διαδικασία που, όπως φαίνεται, επηρεάζει βαθιά τη νευροβιολογία του εγκεφάλου.Αναγνώριση Προσωπικών Δικαιωμάτων και Αντιμετώπιση της Χειραγώγησης

Είναι θεμελιώδες σε κάθε σχέση να αναγνωρίζουμε τα ακόλουθα δικαιώματα:

• Δικαίωμα σεβασμού: Έχετε το δικαίωμα να σας φέρονται με σεβασμό.
• Δικαίωμα έκφρασης: Έχετε το δικαίωμα να εκφράζετε τα συναισθήματα, τις σκέψεις και τις επιθυμίες σας.
• Δικαίωμα προτεραιοτήτων: Έχετε το δικαίωμα να θέτετε τις δικές σας προτεραιότητες.
• Δικαίωμα άρνησης: Έχετε το δικαίωμα να λέτε «όχι» χωρίς να νιώθετε ενοχές.
• Δικαίωμα συναλλαγής: Έχετε το δικαίωμα να παίρνετε αυτό για το οποίο πληρώσατε.
• Δικαίωμα διαφωνίας: Έχετε το δικαίωμα να έχετε διαφορετική γνώμη από τους άλλους.

• 
  

Καθορισμός Ορίων απέναντι σε Χειριστικούς Ανθρώπους

Οι λόγοι για τη χρόνια συναισθηματική χειραγώγηση είναι πολύπλοκοι και έχουν βαθιές ρίζες. Δεν είναι δουλειά σας να αλλάξετε ή να «σώσετε» κάποιον που σας χειραγωγεί.

Όταν ένας συναισθηματικός εκβιαστής επιμένει να παραβιάζει τα όριά σας και δεν δέχεται το «όχι» ως απάντηση, πρέπει να καθορίσετε ξεκάθαρες συνέπειες. Η ικανότητα καθορισμού αυτών των συνεπειών είναι μία από τις πιο σημαντικές μεθόδους για να αποθαρρύνετε έναν χειριστή. Οι χειριστικοί άνθρωποι συνήθως αναζητούν άτομα που δεν έχουν σαφή όρια ή δεν τα σέβονται.

Υγιής Επιρροή vs. Ψυχολογική Χειραγώγηση

Ο σκόπιμος ψυχολογικός χειρισμός και η χειραγώγηση διαφέρουν από την υγιή κοινωνική επιρροή, όπου υπάρχει μια σχετική ισορροπία μεταξύ των ατόμων.

Σε μια σχέση ψυχολογικής χειραγώγησης, ένα άτομο εκμεταλλεύεται το άλλο για εγωιστικό κέρδος και προσπαθεί να αποκομίσει οφέλη χωρίς δισταγμούς, ηθικούς φραγμούς ή αναστολές.

«Γιατί χειραγωγούν» οι άνθρωποι;

Οι απαντήσεις επικεντρώνονται σε τρεις πιθανές αιτίες:

1. Ως Μηχανισμός Επιβίωσης: Ο χρόνιος χειρισμός χρησιμοποιείται συχνά ως μηχανισμός επιβίωσης για την αντιμετώπιση ενός δύσκολου ή ανταγωνιστικού περιβάλλοντος, ειδικά όταν κάποιος στερείται σχετικής δύναμης και ελέγχου.
2. Λόγω Βαθιάς Ανασφάλειας: Οι χειριστικές προσωπικότητες είναι συχνά εξαιρετικά ανασφαλείς, παρότι προσπαθούν να αποδείξουν το αντίθετο. Οι φόβοι τους για αλλαγή, απώλεια, απόρριψη ή διάβρωση της εξουσίας καλύπτονται από εγωιστικές και κυρίαρχες συμπεριφορές.
3. Λόγω Έλλειψης Αμοιβαιότητας και Επικέντρωσης στον Εαυτό: Οι άνθρωποι που χειραγωγούν λατρεύουν να επιδεικνύουν τη δύναμη και την ικανότητά τους. Έχουν την τάση να κατηγορούν τους άλλους όταν δεν παίρνουν αυτό που θέλουν. Είναι διαρκώς επικεντρωμένοι στον εαυτό τους και αγνοούν την έννοια της αμοιβαιότητας

Αναγνώριση ενός Συναισθηματικού Χειραγωγού

Η αναγνώριση ενός συναισθηματικού χειραγωγού δεν είναι εύκολη, επειδή συχνά παρουσιάζονται ως γοητευτικοί, συμπαθητικοί ή ακόμη και ως θύματα που ζητούν βοήθεια.

Οι ειδικοί στη χειραγώγηση προσαρμόζουν τον εαυτό τους σε κάθε κατάσταση και συζήτηση. Άνθρωποι που έχουν επιβιώσει από τέτοιες σχέσεις σοκάρονται συχνά όταν ανακαλύπτουν ότι η «σύνδεσή» τους με το άλλο άτομο ήταν φανταστική. Κανείς δεν ξέρει πώς να δημιουργήσει ψεύτικες ομοιότητες όπως ένα χειριστικό άτομο—εύκολα αλλάζουν χόμπι και ενδιαφέροντα για να ταιριάξουν με τον εκάστοτε περίγυρο.Αιτίες και Αναγνώριση Χειριστικών Συμπεριφορών

Η χρήση του χρόνιου χειρισμού χρησιμοποιείται συχνά ως μηχανισμός επιβίωσης για να αντιμετωπίσει κάποιος ένα δύσκολο ή ανταγωνιστικό περιβάλλον, ειδικά όταν κάποιος στερείται σχετικής δύναμης και ελέγχου.

Έχοντας αυτό υπόψη, μπορούμε να εξετάσουμε τις ακόλουθες τρεις πιθανές αιτίες για τη χειραγώγηση:

• Βαθιά Ανασφάλεια: Οι χειριστικές προσωπικότητες είναι συχνά εξαιρετικά ανασφαλείς, παρότι προσπαθούν να αποδείξουν το αντίθετο. Οι φόβοι τους για αλλαγή, απώλεια, απόρριψη ή διάβρωση της εξουσίας καλύπτονται από εγωιστικές και κυρίαρχες συμπεριφορές.
• Επίδειξη Δύναμης & Έλλειψη Αμοιβαιότητας: Οι άνθρωποι που χειραγωγούν τους συντρόφους τους λατρεύουν να επιδεικνύουν τη δύναμη και την ικανότητά τους και σπάνια είναι ντροπαλοί. Έχουν την τάση να κατηγορούν τους άλλους όταν δεν παίρνουν αυτό που θέλουν. Δεν ενδιαφέρονται για το τι μπορούν να προσφέρουν ή πώς μπορούν να βοηθήσουν τους άλλους ανθρώπους. Αντ’ αυτού, είναι διαρκώς επικεντρωμένοι στον εαυτό τους και δεν φαίνεται να γνωρίζουν την έννοια της λέξης αμοιβαιότητα.

• 
  

Η Δυσκολία Αναγνώρισης

Η αναγνώριση ενός συναισθηματικού χειραγωγού δεν είναι εύκολη, επειδή συχνά παρουσιάζονται ως γοητευτικοί, συμπαθητικοί ή ακόμη και ως θύματα που ζητούν βοήθεια.

Οι ειδικοί στη χειραγώγηση μπορούν να προσαρμόζουν τον εαυτό τους ώστε να ταιριάξουν σε κάθε κατάσταση και συζήτηση. Άνθρωποι που έχουν επιβιώσει από σχέσεις με χειριστικούς συντρόφους συχνά σοκάρονται όταν ανακαλύπτουν ότι η «σύνδεσή» τους με το άλλο άτομο ήταν φανταστική. Κανείς δεν ξέρει πώς να δημιουργήσει ψεύτικες ομοιότητες (κοινά χόμπι και ενδιαφέροντα) όπως ένα χειριστικό άτομο.

ΓΡΑΦΕΙ ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΤΣΟΥΚΑΛΑΣ

Η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΤΗΣ ΕΠΙΛΟΓΗΣ

 

 

 

 Μπορεί κανείς να εξαπατήσει ακόμα και έξυπνους ανθρώπους, —σε βαθμό που να πανηγυρίζουν για την ίδια τους την καταδίκη. Η οικογένεια, ο κινηματογράφος, η τηλεόραση, το θέατρο, το ραδιόφωνο, οι εφημερίδες, τα βιβλία και τα πλακάτ, είναι «σχολεία» ιδεών με την ευρύτερη έννοια. Όλα τα κέντρα που μεταδίδουν πληροφορίες είναι «σχολεία». Για την κατασκευή πραγμάτων χρησιμοποιούνται νοητές «σκανδάλες» [ενεργοποιητές/εναύσματα], που λειτουργούν είτε υπέρ είτε εναντίον του ανθρώπου, ανάλογα τον χρήστη! Οι πράξεις μας εξαρτώνται από αυτά που ξέρουμε. Ακόμη και οι συνήθειες δημιουργούνται ως έναν βαθμό από πληροφορίες. Συνήθως, λειτουργούμε με τις γνώσεις που έχουμε —αν δεν μας επηρεάσουν ή ελέγχουμε τα ένστικτα! Ο σκοπός διαμορφώνει το «εργαλείο». Δεν υπάρχει εργαλείο χωρίς σκοπό. Και αυτό είναι κλειδί γνώσης! Όσο συχνότερα κάνουμε πράξεις χωρίς να ξέρουμε τους λόγους, τις προϋποθέσεις και τα αποτελέσματά τους, τόσο συχνότερα γινόμαστε οι ίδιοι λόγος, προϋπόθεση και αποτέλεσμα των πράξεων άλλων. Ένας πονηρός τρόπος να κρύψει κανείς την αλήθεια είναι να μιλάει πολύ κι ακατανόητα· αυτούς, να τους κοιτάτε πάντα ύποπτα! Η απόδειξη ότι θεωρούν πολύ σημαντική αυτή τη θέση, είναι το γεγονός ότι όλοι μας την έχουμε σφηνώσει για τα καλά στο μυαλό μας. Ο καθένας μας ξέρει την πρόταση: «Όλοι οι άνθρωποι είναι ίσοι απέναντι στον Νόμο…»: ψάξτε γύρω σας· και θα δείτε φίλε αναγνώστη αν ισχύει! Το κακό είναι ότι πραγματικά αποφαινόμαστε σύμφωνα με τον Νόμο. Οι νόμοι φτιάχνονται, όμως, από κάποιους. Κανείς δεν φτιάχνει έναν νόμο που να στρέφεται εναντίον του. Οι κυρίαρχοι δεν θα ήταν κυρίαρχοι αν δεν κυριαρχούσαν και στα μυαλά! Είναι ευτυχισμένος για τα πλούτη του κάποιος, κι ας μην έχει κανένα όφελος από αυτά. Ο εγκέφαλός του είναι ο εγκέφαλος ενός υποτακτικού, τίποτα περισσότερο! Όταν καταρτίζει κανείς ένα πρόγραμμα διδασκαλίας, οι δυνατότητες επιλογής είναι άπειρες. Όποιος διαμορφώνει ένα πρόγραμμα διδασκαλίας πρέπει να διαλέξει: άρα καταργεί επιλογές, εκτός κι αν δεν κλειστείς στον κύκλο της γνώσης αυτής. Η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΔΕΝ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ, ΚΕΡΔΙΖΕΤΑΙ! Αν ορίζουμε εμείς οι ίδιοι το πώς ζούμε, τότε γιατί άραγε δεν είμαστε ικανοποιημένοι!

 

ΓΡΑΦΕΙ ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΤΣΟΥΚΑΛΑΣ 

ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΔΑΙΜΟΝΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΟΥ ΑΝΤΙΠΑΛΟΥ ΜΟΥ

 

Οι Ναζί αποκαλούσαν τους Εβραίους «αρουραίους» και το Ιράν αποκαλεί τις ΗΠΑ «Μεγάλο Σατανά». Άλλες συχνές τεχνικές είναι η επίκληση στο συναίσθημα, η στοίχιση με τους πολλούς και η καταστροφολογία. Η προπαγάνδα μπορεί να έχει μεγάλη επίδραση στη διαμόρφωση απόψεων. Οι στόχοι της προπαγάνδας μπορεί να διαφέρουν, όμως οι πιο συνηθισμένοι είναι η διαμόρφωση απόψεων έτσι ώστε να υποστηρίξουμε έναν συγκεκριμένο σκοπό ή πολιτικό υποψήφιο, ή να μας ωθήσει σε συγκεκριμένες συμπεριφορές.

Ο Φίλιπ Νάιτλι πίστευε ότι η δαιμονοποίηση του εχθρού στα δυτικά ΜΜΕ ακολουθεί συγκεκριμένα στάδια: ξέσπασμα κρίσης, δαιμονοποίηση του αρχηγού του εχθρού, δαιμονοποίηση του πληθυσμού, διάπραξη και δικαιολόγηση φρικαλεοτήτων.

Τώρα που διάβασα τη βιβλιοθήκη μου, είδα ότι ένας από τους λόγους που δεν μου αρέσουν ορισμένα μυθιστορήματα είναι ακριβώς η δαιμονοποίηση των αντιπάλων. Είναι ένα φαινόμενο που μπορείς να παρατηρήσεις σε αρκετά μυθιστορήματα, ταινίες, κόμικς – σε κάθε μορφή αφήγησης. Παρουσιάζουμε τον εχθρό ως ανεπανόρθωτα κακό, διεστραμμένο, τρελό. Αναρωτιέσαι αν είναι καν άνθρωπος. Αντιθέτως, ο καλός είναι τελείως καλός. Η Πίζα εναντίον του Λιβόρνο, οι Γουέλφοι εναντίον των Γιβελίνων, οι Βόρειοι εναντίον των Νότιων, οι φασίστες εναντίον των ανταρτών, η μαφία εναντίον του κράτους, η κυβέρνηση εναντίον της δικαιοσύνης.

Όπλα στη φαρέτρα της δαιμονοποίησης:

1. Εμείς δεν θέλουμε τον πόλεμο.
2. Η άλλη πλευρά είναι αποκλειστικά υπεύθυνη για τον πόλεμο.
3. Ο ηγέτης της αντίπαλης πλευράς είναι διαβολικός.
4. Υπερασπιζόμαστε έναν ευγενή σκοπό, όχι ιδιαίτερα συμφέροντα.
5. Ο εχθρός προκαλεί συνειδητά φρικαλεότητες, οι δικές μας αστοχίες είναι ακούσιες.
6. Ο εχθρός χρησιμοποιεί μη εγκεκριμένα όπλα.
7. Όσοι αμφισβητούν την προπαγάνδα μας είναι προδότες.

Ο Ρωμαίος ανθύπατος Ιούλιος Καίσαρας παρουσίασε τις νικηφόρες εκστρατείες του κατά των Γαλατών από το 58 έως το 51 π.Χ. ως «αμυντικό πόλεμο». Υποτίθεται ότι ήταν οι Γαλάτες που επιτέθηκαν και ότι ο ίδιος είχε προβλέψει αυτή την επίθεση και έπρεπε να την προλάβει. Στην έκθεση που παρουσίασε στη ρωμαϊκή σύγκλητο, περιέγραψε τους παραπλανητικούς ελιγμούς των εχθρών του.

Ο αναγνώστης έχει κατανοήσει ορισμένα πράγματα και τακτικές, άλλωστε ούτε ο χώρος ούτε ο τρόπος επιτρέπει παραπάνω μύηση στο θέμα!

 

ΓΡΑΦΕΙ ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΤΣΟΥΚΑΛΑΣ 

Η ΤΕΧΝΙΚΗ ΤΗΣ ΔΑΙΜΟΝΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΟΥ ΕΧΘΡΟΥ ΜΟΥ

 

 

 

Η δαιμονοποίηση και η προπαγάνδα είναι αλληλένδετες πρακτικές. Η προπαγάνδα χρησιμοποιεί τη δαιμονοποίηση ως εργαλείο για να παρουσιάσει έναν αντίπαλο ως απόλυτα κακό, ηθικά ελαττωματικό και επικίνδυνο, συνήθως με σκοπό τη χειραγώγηση της δημόσιας γνώμης ή τη δικαιολόγηση ορισμένων πράξεων.

Η δαιμονοποίηση περιλαμβάνει την ηθική απεικόνιση του αντιπάλου σε μανιχαϊστικά πλαίσια ("καλό εναντίον κακού"). Η απανθρωποποίηση του εχθρού είναι μια τεχνική προπαγάνδας που προωθεί την ιδέα ότι ο αντίπαλος είναι ένας απειλητικός, κακόβουλος θύτης με αποκλειστικά καταστροφικούς στόχους. 

Η δαιμονοποίηση αποτελεί την αρχαιότερη τεχνική προπαγάνδας, με βασικό σκοπό να εμπνεύσει μίσος προς τον εχθρό. Αυτό το μίσος θεωρείται απαραίτητο για να πληγεί ο εχθρός πιο εύκολα, να διατηρηθούν και να κινητοποιηθούν οι σύμμαχοι, καθώς και να αποθαρρυνθεί ο ίδιος ο εχθρός. Τα μέσα ενημέρωσης, ακόμη και εντός του δικού μας "στρατοπέδου", χρησιμοποιούν αυτά τα πλαίσια για να απεικονίσουν την εγγενή φύση του λεγόμενου εχθρού κυρίως με ηθικούς όρους.Ο χαρακτήρας του αντιπάλου απεικονίζεται με μανιχαϊστικό τρόπο, ως ο κακός εναντίον του καλού. Η απεικόνιση του εχθρού ως ιδιαίτερα κακού εμπνέει συναισθήματα που διευκολύνουν τη δημιουργία εχθροπαθειών. Αυτό οδηγεί επίσης συχνά σε μια τάση να ανάγονται τα πιο σύνθετα κίνητρα ενός εχθρού στην απλή προώθηση του καθαρού κακού.

Οι συμβατικές τεχνικές κινητοποίησης των μαζών ξεκίνησαν από τα πατριωτικά συνθήματα της Γαλλικής Επανάστασης, όταν για πρώτη φορά κινητοποιήθηκαν και επιστρατεύτηκαν σε τέτοιο βαθμό οι πολίτες μιας βιομηχανικής χώρας.

Στη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, το βρετανικό υπουργείο Προπαγάνδας προσπάθησε να κατευθύνει τις σκέψεις των μαζών. Στις ΗΠΑ, η περιβόητη Επιτροπή Κριλ κατόρθωσε μέσα σε λίγους μήνες να αφηνιάσει τους απαθείς Αμερικανούς κατά των «Ούννων» Γερμανών. Στη Σοβιετική Ρωσία, ο λαός είχε υποστεί μια κανονική «πλύση εγκεφάλου» –ονομαζόταν από τους κομισάριους «ιδεολογική κατήχηση»– προκειμένου να εργαστεί για την επίτευξη της «σοσιαλιστικής ουτοπίας». Στις ΗΠΑ, μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι προπαγανδιστικοί μηχανισμοί εργάζονταν συστηματικά για τη δαιμονοποίηση της «κόκκινης απειλής»..για την ανάληψη από τη χώρα μιας σταυροφορίας ώστε να σωθεί ο ελεύθερος κόσμος από την επελαύνουσα λαίλαπα.

Αυτή η τεχνική του ψυχολογικού πολέμου έχει τις ρίζες της στη στρατιωτική προπαγάνδα σε καιρό πολέμου. Ο εχθρός χαρακτηρίζεται ως απάνθρωπος, ανήθικος, βάρβαρος, σκοτεινός, διαβολικός—έχει, δηλαδή, όλες τις ιδιότητες που θα μπορούσαν να προκαλέσουν αρνητικά αισθήματα γι' αυτόν.

Με τη δαιμονοποίηση του εχθρού, του αφαιρείς τα ανθρώπινα χαρακτηριστικά και είσαι έτοιμος για οποιουδήποτε είδους επίθεση εναντίον του. Ο Anthony Pratkanis, καθηγητής ψυχολογίας στο πανεπιστήμιο Σάντα Κρουζ της Καλιφόρνιας, έλεγε πως για τους περισσότερους ανθρώπους είναι σχεδόν αδύνατο να σκοτώσουν άλλους ανθρώπους. Ο μόνος τρόπος για να δικαιολογήσουν την πράξη τους είναι να τους παρουσιάσουν τον εχθρό να μοιάζει όσο γίνεται πιο διαβολικός. Μετά από αυτό, σκοτώνοντας τον εχθρό, δεν αισθάνεται κανείς ένοχος.

---

ΟΙ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΠΟΥ ΔΡΟΥΝ ΣΤΑ ΠΑΡΑΠΑΝΩ ΕΙΝΑΙ:

• Αποδιοπομπαίος τράγος: Ο βολικός «Κακός Άλλος» για να φύγει η ενοχή από τους υπεύθυνους.
• Συναισθηματικά φορτισμένη γλώσσα.
• Μεγαλοποίηση αρνητικών (Catastrophizing) – π.χ. πετάς ένα «άντε ρε φασίστα» και τέλειωσες. 
• ΓΡΑΦΕΙ ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΤΣΟΥΚΑΛΑΣ 

ΤΕΧΝΙΚΗ ΤΗΣ ΔΙΓΛΩΣΣΙΑΣ -Ψ.Ε.Π-ΠΡΟΠΑΓΑΝΔΑ.

 

 

 Κάνοντας χρήση της τεχνικής της
διγλωσσίας, στην πολιτική,στις
επιχειρήσεις, στην διαπραγμάτευση και
αλλού.

Η διγλωσσία είναι η χρήση δύο ή περισσότερων γλωσσών ή γλωσσικών ποικιλιών
από ένα άτομο ή μια κοινότητα, ανάλογα με την κοινωνική κατάσταση. Η "τέχνη" της
διγλωσσίας δεν προκαλεί σύγχυση, όπως συχνά πιστεύεται, αλλά αντίθετα, προσφέρει
γνωστικά οφέλη, ευελιξία και προσαρμοστικότητα. Είναι μια κατάσταση όπου, σε μια
δεδομένη κοινωνία, υπάρχουν δύο (συχνά) στενά συνδεδεμένες γλώσσες, μια υψηλού
γοήτρου, που χρησιμοποιείται γενικά από την κυβέρνηση, τους επίσημους εκπροσώπους
καθώς και διάφορα μέσα, και μια χαμηλού γοήτρου, η οποία είναι -μερικές φορές
προφορική-ιδιωματική γλώσσα. Η γλώσσα υψηλού γοήτρου τείνει να είναι τυποποιημένη,
ενώ η χαμηλού γοήτρου απλή και πιο ασαφής όσον αφορά τη δομή και το συντακτικό
καθώς και πιο ανοικτή στο λεξιλόγιο. Η πολιτική ελευθερία και οι σχέσεις μεταξύ
κρατών μπορούν να παίξουν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη ή την υποστήριξη της
διγλωσσίας. Η Πολιτική Διγλωσσίας ή Dog Whistle, είναι η χρήση κωδικοποιημένης ή
υπονοούμενης γλώσσας σε πολιτικά μηνύματα για την απόκτηση υποστήριξης από μια
συγκεκριμένη ομάδα χωρίς να προκαλείται αντεπίθεση. Είναι ακόμα ένα εργαλείο που
χρησιμοποιείται στον ευρύτερο κουλτουροπόλεμο. Η αγγλική έννοια πήρε το όνομά της
από τη σφυρίχτρα σκύλων, η οποία είναι ακουστή από τους σκύλους αλλά όχι από τους
ανθρώπους. Παίζεται εδώ και αιώνες το παγκόσμιο πολιτικό παιχνίδι μέσω της γλώσσας,
οι γλωσσικές πολιτικές διαμορφώνουν συλλογικά πεπρωμένα λαών ανά τον κόσμο.
Μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να επηρεάσει σκέψεις, να διαμορφώσει ιδεολογίες και να
κινητοποιήσει ομάδες ανθρώπων για συγκεκριμένους σκοπούς. Η χρήση της γλώσσας
μπορεί να είναι τόσο δημιουργική, όσο και καταστροφική, ανάλογα με την πρόθεση του
χρήστη. Η γλώσσα είναι ένα πολύ σημαντικό όπλο για κάθε άτομο καθώς συμβάλλει στην
επικοινωνία, αλλά και στη βελτίωση σε ποικίλους τομείς της .. η ερμηνευτική δυναμική των
προτάσεων που διατυπώνονται και από τις δύο πλευρές στο πλαίσιο των σχετικών
διαβουλεύσεων αποκτά το πάνω χέρι σε σχέση προς τη μηχανιστική συγκρότηση. Κείμενα
των διαπραγματεύσεων είναι ασαφή και πάσχουν από νοηματική απροσδιοριστία. Όσοι
υποστηρίζουν μια τέτοια άποψη ανήκουν σε μια γλωσσική σχολή σύμφωνα με την οποία η
γλώσσα και η πραγματικότητα αποτελούν δύο επίπεδα. Αυτό σημαίνει ότι το νόημα των
προτάσεων που διατυπώνονται από τις δύο πλευρές δεν είναι δεδομένο, δεν είναι
σταθερό, δεν είναι αυτονόητο. Είναι πάντοτε υπό κατασκευή και υπό ερμηνεία. Εδώ
βρίσκεται το ενδιαφέρον: μια μικρή λέξη αποκαλύπτει έναν μεγάλο μηχανισμό. Η γλώσσα
δεν είναι ποτέ ουδέτερη, είναι εργαλείο πολιτικής. Η πολιτική του σήμερα
παίζεται και στις λέξεις, πχ στο δόγμα -μπορεί κανείς σχεδόν να μην έχει
επίγνωση του τι λέει, όπως όταν λέει το ‘Κύριε ελέησον’ στην εκκλησία. Αυτή η κατάσταση
μειωμένης επίγνωσης, αν όχι απαραίτητη, είναι οπωσδήποτε ευνοϊκή για την πολιτική
συμμόρφωση. Το πομπώδες στυλ είναι κι αυτό ένα είδος ευφημισμού. Ένας σωρός από
μακροσκελείς λέξεις πέφτει πάνω στα γεγονότα σαν μαλακό χιόνι που θολώνει το περίγραμμα και συγκαλύπτει τις λεπτομέρειες.

ΓΡΑΦΕΙ ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΤΣΟΥΚΑΛΑΣ. 

 

ΣΑΛΑΜΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΕΧΝΙΚΗ ΣΤΟΝ Ψ.Ε.Π.-ΠΡΟΠΑΓΑΝΔΑ

 

Η σαλαμοποίηση στην προπαγάνδα είναι μια τακτική «διαίρει και βασίλευε» που χρησιμοποιείται για να εξουδετερωθεί η αντιπολίτευση σταδιακά, «φέτα-φέτα». Η προπαγάνδα εφαρμόζεται σε μικρές, σταδιακές δόσεις, χωρίς να προκαλείται μαζική αντίδραση. Εκείνος που την βάφτισε έτσι, είναι ο Μ. Ράκοσι, κομμουνιστής δικτάτορας της Ουγγαρίας ως το 1956. Λέγοντας «τακτική του σαλαμιού» ο Ράκοσι εννοεί ότι, όπως δεν είναι δυνατόν να καταπιεί κανείς ολόκληρο το μπαστούνι του σαλαμιού, έτσι ακριβώς δεν είναι δυνατόν και να εξοντώσει κανείς με μιας όλους μαζί τους εχθρούς του και να πετύχει με μια και μόνη εξόρμηση, όλους τους σκοπούς του. Θα τους φάμε στο τέλος όλους, αλλά έναν έναν, τον έναν ύστερα από τον άλλον. Θα επιβάλλουμε την άποψη μας και τη θέση μας, αλλά σιγά σιγά, κατακτώντας το έδαφος βήμα προς βήμα, με μια όχι εντυπωσιακή, αλλά σοφά σχεδιασμένη και σταθερή πορεία. Ο όρος που χρησιμοποίησε ο Ράκοσι «Τακτική του Σαλαμιού» καθιερώθηκε παγκοσμίως και πέρασε στο διεθνές λεξιλόγιο του Κομμουνισμού. Η σαλαμοποίηση ή τακτική του σαλαμιού είναι μια, διαίρει και βασίλευε, διαδικασία με απειλές και συμμαχίες που χρησιμοποιούνται για να υπερνικήθει ή ακόμα και να εξαλειφθεί η αντιπολίτευση,'φέτα-φέτα', μέχρι που αντιλαμβάνεται κανείς (πλέον πολύ αργά) ότι χάθηκε στο σύνολό της, και κυρίως χωρίς να προκαλεί τις διαμαρτυρίες των άλλων 'φετών' ή της κοινής γνώμης». Είναι ένας όρος που χρησιμοποιείται ευρέως τόσο στην πολιτική όσο και στη Διπλωματία, αναδεικνύοντας μία πρακτική που έχει στόχο μέσω τετελεσμένων «χαμηλού προφίλ» να αποκομισθούν οφέλη που δεν είναι δυνατό να επιτευχθούν με ενέργειες «υψηλού προφίλ», να μεγιστοποιήσουμε το λαβείν και να ελαχιστοποιήσουμε το δούναι. Η μέθοδος της σαλαμοποίησης εφαρμόζεται και στις διαπραγματεύσεις, όπως και στις επιχειρήσεις, στην πολιτική και αλλού.

 

ΓΡΑΦΕΙ ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΤΣΟΥΚΑΛΑΣ 

ΦΥΤΕΥΩΝΤΑΣ ΙΔΕΕΣ ΜΕΣΩ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗΣ

 

Η επανάληψη είναι μήτηρ πάσης μαθήσεως… Η επανάληψη προσδίδει σε ένα οποιοδήποτε έργο ή μια ιδέα, ενότητα, συνοχή και έμφαση, δημιουργεί όμως συχνά μονοτονία και έλλειψη ενδιαφέροντος. Γι’ αυτό, η επανάληψη πρέπει να γίνεται προσεκτικά, με αντιμεταθέσεις και εναλλαγές. Μια σωστή τέχνη της επανάληψης έχει κανόνες όπως το να είναι κατανοητή η δομή επανάληψης, να διασαφηνίζεται η διαφορά επανάληψης γνωστού και άγνωστου πλήθους επαναλήψεων, να έχει την ιδιότητα να αποσπούνται οι λογικές προτάσεις από την δομή επανάληψης της καθημερινότητας και να προσδιορίζεται η αλήθεια ή το ψεύδος της. Φανταστείτε λοιπόν, μια ιδέα που θέλετε να προβάλετε και να αποτυπωθεί στο κοινό πχ,σε ένα κείμενο. Το κείμενο θα υπάρχει με την μορφή της επανάληψης σε διαφόρους χώρους της πραγματικότητας πχ, πόλη, τηλεόραση, διαφήμιση. Ανεξάρτητα με το ότι μοιάζει αποδοτικό, το να διαβάζει το ίδιο υλικό ο δεκτής συνεχόμενα δεν προσφέρει κάποιο μακροπρόθεσμο όφελος. Με πολύ μικρά διαστήματα ανάμεσα στις επαναλήψεις, ο εγκέφαλος “βαριέται” και αγνοεί την πληροφορία, μιας και δεν χρειάζεται να προσπαθήσει να τη θυμηθεί. Η λύση; Αν βρεθεί ξανά ένα κομμάτι γνώσης, αρκετό καιρό μετά που το έμαθες αρχικά, αλλά πριν χρειαστεί να το ξαναμάθεις από το μηδέν, η διατήρηση σου θα ενισχυθεί θεαματικά. Για να πετύχεις μακροπρόθεσμα αποτελέσματα, χρειάζεται να κάνεις επανάληψη σε αυξανόμενα διαστήματα, κοινώς να αφήνεις ένα εύλογο διάστημα της μιας επανάληψης από την άλλη. Αν αφήσεις πολύ καιρό ανάμεσα στις επαναλήψεις, θα είναι σαν να αρχίζεις από την αρχή. Η νοητική διατήρηση θα έχει επαναφερθεί στην αρχική κατάσταση της επαφής με την πληροφορία. Η επανάληψη σε αυξανόμενα διαστήματα μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε πολλά και διαφορετικά αντικείμενα. Είναι ένα σύστημα που δουλεύει λόγω του τρόπου λειτουργίας των εγκεφάλων μας, ανεξάρτητα με το συγκεκριμένο αντικείμενο. Σε πολύ περίπλοκες ιδέες ή θεωρίες για παράδειγμα όπως προχωρημένα μαθηματικά,  η επανάληψη σε αυξανόμενα διαστήματα μπορεί να εφαρμοστεί, αλλά πρώτα πρέπει να υποδιαιρέσεις το αντικείμενο σε μικρότερα και πιο συγκεκριμένα κομμάτια. Αυτά μπορείς στη συνέχεια να τα μάθεις και να τα απομνημονεύσεις χρησιμοποιώντας επανάληψη σε αυξανόμενα διαστήματα. Η επανάληψη σε αυξανόμενα διαστήματα είναι ο σωστός τρόπος για τη μακροπρόθεσμη διατήρηση, και θα πρέπει να την χρησιμοποιείς όποτε είναι δυνατό. Τα διαχρονικά έργα ή θεωρίες ή ιδέες διαθέτουν την ικανότητα να είναι διαρκώς επίκαιρα μέσω του παραπάνω τρόπου. Διότι μπορεί οι εποχές να διαφοροποιούνται, αλλά τα ανθρώπινα πάθη αλλά και οι τρόποι σύλληψης της πραγματικότητας γύρω μας παραμένουν πάντα τα ίδια σε πολλά σημεία! Το σχήμα της επαναλήψεως, από ένα σημείο κι ύστερα, λειτουργεί με τον ίδιο τρόπο και στα θεολογικά γράμματα, όπως η θεολογική μαρτυρία των Καππαδοκών, του Μαξίμου και των άλλων Πατέρων της Εκκλησίας. Ο Μάξιμος όμως είχε σταθεί ξάστερα απέναντι στον μηχανισμό της επαναλήψεως υποστηρίζοντας, πως δεν ήταν κάτι περισσότερο ο ίδιος από ερανιστής. Φυσικά η επανάληψη μπορεί να χρησιμοποιηθεί και στην εικονογραφία! Όταν γραμμές, σχήματα, χρώματα, υφές, τόνοι ακόμα και ανθρώπινες φιγούρες επαναλαμβάνονται μέσα στο καρέ με τακτική σειρά ή αλληλουχία, τότε δημιουργείται ένα μοτίβο. Η επανάληψη δημιουργεί ένα σταθερό ρυθμό μέσα στην εικόνα που το ανθρώπινο μάτι δέχεται πάντα θετικά. Αυτό ηρεμεί τον θεατή και τον κάνει να νιώθει οικεία με την εικόνα μας. Βέβαια, αν δεν παίξουμε σωστά  τα πράγματα θα έχουν άλλες προεκτάσεις κατάστασης! Φυσικά και μπορώ να το αναλύσω και να προεκτείνω την τεχνική σε χώρους όπως η διαφήμιση,  η πολιτική του επιχειρηματικού τομέα, τα ΜΜΕ κλπ., όμως ο στόχο μου δεν είναι να δίνω δωρεάν τεχνικές δύναμης χωρίς το κόστος που απαιτεί η κατανόηση τους. Στόχος αυτού του κείμενου, είναι να αποτελέσει μια νοητική ψηφίδα που θα λειτουργήσει όπως πρέπει, όταν πρέπει .

 

ΓΡΑΦΕΙ ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΤΣΟΥΚΑΛΑΣ